Σεζάν, Πωλ

(Cezanne). Γάλλος ζωγράφος (Αιξ - αν - Προβάνς 1839 - 1906), ένας από τους μεγαλύτερους εκπρόσωπους της ευρωπαϊκής ζωγραφικής, που τοποθετείται μεταξύ του εμπρεσιονιστικού και των νεώτερων κινημάτων ξεκινώντας από τον κυβισμό. Για τον τελευταίο, ο Σ. θεωρείται πρόδρομος του εξαιτίας της επίμονης θέλησης του να καθορίσει την εικόνα όχι μόνο χρωματικά αλλά και πλαστικά, καινα τη συγκρότησα σύμφωνα με μια τάξη διευθυνόμενη από το συναίσθημα και τον αυθορμητισμό αλλά, συγχρόνως, κλασική. Οι καλλιτεχνικές εμπειρίες του Σ. πριν από την προσκόλληση του στον εμπρεσιονισμό είναι αρκετά πολύμορφες. Συμπλήρωσε κανονικές σπουδές στην πόλη που γεννήθηκε και συνδέθηκε φιλικά με τον Εμίλ Ζολά, με τον οποίο συμφωνούσε στους ποιητικούς ενθουσιασμούς για τον Ουγκό και το Μυσέ. Το 1856 γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αιξ και δέχτηκε την ακαδημαϊκή διδασκαλία του Ζοζέφ Ζιμπέρ. Το 1861 πήγε στο Παρίσι για να φοιτήσει στην Academie Suisse, αλλά ζαλισμένος από την πολεμική που άρχισε τότε εναντίον του ακαδημαϊσμού του Σαλόν και αποθαρρημένος από την ανακάλυψη της μεγάλης ζωγραφικής του Θουρμπαράν και του Βελάσκεθ, που έγινε στο Λούβρο, έμεινε εκεί για λίγο. Ξαναγύρισε το επόμενο έτος και, ωριμότερος πια, μπόρεσε να εκτιμήσει τους πίνακες του Σαλόν των Απορριφθέντων του 1863, μεταξύ των οποίων το «Πρόγευμα στο γρασίδι» του Μανέ, και, το 1864, την αναδρομική έκθεση του Ντελακρουά. Και ακριβώς μέσα από τον Ντελακρουά και ακόμα περισσότερο μέσα από τον Κουρμπέ, ο Σ. έφτασε το 1865 σε μιαπρώτη ωριμότητα ύφους, ξεπερνώντας το ακαδημαϊκό σχέδιο και τη φωτοσκίαση και συγκροτώντας την εικόνα με μια ένταση της χρωματικής ύλης, χωρίς όμως να εκμεταλλεύεται όλες τις δυνατότητες της κλίμακας και των τονικών σχέσεων: σ’ αυτή την περίοδο ανήκει η σειρά των προσωπογραφιών που είναι γνωστές ως «Ο θείος Ντομινίκ». Το 1866 τα έργα του Σ. απορρίφθηκαν από το επίσημο Σαλόν μαζί με τα έργα πολλών άλλων ρεαλιστών και μελλοντικών εμπρεσιονιστών. Τότε ο Ζολά άρχισε να γράφει υπέρ της νέας τέχνης. Επηρεασμένος από το Μανέ, ο Σ. προσανατολιζόταν στο μεταξύ όλο και περισσότερο προς μια ζωγραφική όπου η δομική λειτουργία του όγκου αφηνόταν μόνο στα ζωγραφικά εφέ των αντιθέσεων του τόνου (π.χ. στο «Λιωμένο χιόνι στο Εστάκ» και «Το μαύρο εκκρεμές» του 1870). Το 1872 ο Σ. συνάντησε τον Πισαρό στο Ποντουάζ και έπειτα πήγε στο Ωβέρ - συρ - Ουάζ όπου έμενε ο γιατρός Γκασέ, θαυμαστής της νέας ζωγραφικής. Την περίοδο αυτή αναπτύχτηκε η εμπρεσιονιστική τάση του Σ. και το έργο του έγινε φωτεινό. Το «Σπίτι του κρεμασμένου» του 1872 - 73 και η «Άποψη του Ωβέρ», που εξέθεσε στην πρώτη εμπρεσιονιστική έκθεση που οργάνωσε ο Ναντάρ το 1874 δείχνουν πως ο Σ. πραγματοποιούσε την οπτική συγχώνευση των τόνων με τρόπο απόλυτα σύμφωνο με την εμπρεσιονιστική φωτεινότητα. Ήδη όμως φαίνεται πως αυτός ο φωτεινός παλμός δεν αποτελεί αυτοσκοπό και αντίθετα χρησιμεύει για να τονίσει τη δομική αξία των όγκων μέσα από την οποία ο Σ. θα φτάσει πέρα από τον εμπρεσιονισμό, σε μια «στερεοποίηση» του, θέληση που φαίνεται ακόμα καθαρότερα, μαζί με την αναγγελία μιας απομάκρυνσης από τον καθιερωμένο σύνθετο χώρο, στις νεκρές φύσεις του 1877, το χρόνο που εξέθεσε για τελευταία φορά μαζί με τους εμπρεσιονιστές. Το 1878 ξαναγύρισε στο Αιξ, κάνοντας συχνά ταξίδια στο Εστάκ και στο Παρίσι. Η δική του έρευνα του χώρου τονίστηκε με την απομάκρυνση από την καθιερωμένη προοπτική υπέρ ενός πολλαπλού χώρου όπου το χρώμα συσσωματώνεται με την εικόνα, παραιτούμενο συχνά από τη σύμπτωση με το τοπικό χρώμα. Από το όραμα της φύσης θέλει να φτάσει στην έκφραση με το ύφος: με τον τρόπο αυτό ζωγραφίζει πολλές νεκρές φύσεις μεταξύ των οποίων εκείνη την περίφημη της συλλογής Λεκόντ που περιέλαβε ο Μωρίς Ντενί στο έργο του Προς τιμήν του Σεζάν (Hommage a Cezan-ne). Το 1882 εξέθεσε για πρώτη φορά στο επίσημο Σαλόν. Μεταξύ 1883 και 1885 ζωγράφισε πολλά τοπία, από τα οποία γνωστότερα είναι «Ο κόλπος της Μασσαλίας από το Εστάκ», τα «Βουνά της Προβηγκίας» και διάφορες απόψεις του «Βουνού της Σαιντ - Βικτουάρ». Στη σειρά των «Χαρτοπαικτών», μεταξύ 1890 και 1892, η ιδιότροπη ογκομετρική σύνθεση του Σ. πραγματοποιείται με μνημειακή δύναμη με τη διατάραξη του κύβου προοπτικής που ξαναβρίσκουμε και σε πίνακες όπως «Η γυναίκα με την καφετιέρα» του 1893. Στα τελευταία χρόνια του ο Σ. στηρίζει τη γεωμετρική απόδοση του χώρου σε ένα πιο έντονο και τόσο δουλεμένο χρωματισμό ώστε v’ αποκλείει κάθε νατουραλιστική σύνδεση. Στην περίοδο αυτή ανήκουν η «Νεκρή φύση με κρεμμύδια» του 1895 και η σειρά των προσωπογραφιών του «Παιδιού με το κόκκινο γιλέκο». Η φήμη του είχε αρχίσει πια να διαδίνεται κυρίως μεταξύ των νέων καλλιτεχνών. Λίγους μήνες μετά το θάνατό του ο Μπρακ ζωγράφιζε, ακριβώς στο Εστάκ, τους πρώτους κυβιστικούς πΐνακές του. Πολ Σεζάν: «Προσωπογραφία του Αμπρουάζ Βολάρ» (1899) (Πτι Παλέ). Πολ Σεζάν: « Η μαντάμ Σεζάν» (φωτ. ΑΠΕ). Πωλ Σεζάν: αυτοπροσωπογραφία σε ακουαρέλα (γύρω στο 1894) (Ιδιωτική συλλογή, Ζυρίχη). Πολ Σεζάν: «Περίχωρα της Μασσαλίας» (Μουσείο της Τέχνης, Ζυρίχη). Πολ Σεζάν: «Τοπία» (φωτ. ΑΠΕ). Πολ Σεζάν: «Νεκρή φύση» (φωτ. ΑΠΕ). Πολ Σεζάν: «Οι λουόμενες» (Ιδιωτική συλλογή, Παρίσι).